Burgerparticipatie en kanteling van de overheid. Woorden en ideeën die wij bij onze projecten ook steeds meer tegenkomen. Maar burgerparticipatie bij verkeersveiligheid is niet eenvoudig. Want veel inwoners zijn geneigd om de bal bij verkeersonveiligheid bij de overheid neer te leggen. Bij de politie of de gemeente bijvoorbeeld. En die doen er naar hun idee vaak ook nog te weinig aan. Senza werkt intensief met politiemensen, gemeenten en al hun partners samen bij de aanpak van verkeersonveiligheid. Er gebeurt wel degelijk veel op het gebied van verkeersveiligheid en ‘de overheid’ heeft naar onze mening juist veel aandacht voor het onderwerp. Maar blijkbaar zien veel mensen dat anders. Waarom? Waar gaat het verkeerd? En bovenal: wat moeten we ermee?
Om deze vragen te beantwoorden is eerst even een spoedcursus verkeersveiligheid nodig. Maatregelen om verkeersongevallen tegen te gaan kunnen we onderverdelen in ‘de drie E’s’: engineering, enforcement en education. Onder engineering vallen alle infrastructurele maatregelen, bijvoorbeeld stoplichten op het ene kruispunt en een rotonde op het andere. Alle handhaving, zoals politiecontroles, valt onder enforcement. Tot slot education, waarbij de voorlichting centraal staat. De drie E’s samen geven een integrale aanpak om de verkeersveiligheid te vergroten en de overheid geeft dan ook aan alle drie de punten aandacht. Overigens wordt soms ook nog gesproken van engagement (het betrekken van de sociale omgeving) en environment (de effecten van de omgeving van een weg op het verkeersgedrag), maar die laten we hier even buiten beschouwing.
Verwachtingen overheid en burger
Overheden zoals provincies en gemeenten zetten dus de 3 E’s in om de verkeersveiligheid te vergroten. Waarom heerst dan toch het beeld dat de overheid verkeersveiligheid onbelangrijk vindt? Het lijkt erop dat de verwachtingen van overheid en burger niet altijd op elkaar aansluiten. Burgers verwachten met name engineering van de overheid. De overheid moet wegen zo veilig mogelijk maken en mag daarin geen concessies doen. Een terechte verwachting, maar heeft de weggebruiker zelf dan geen verantwoordelijkheid bij het voorkomen van verkeersongevallen? Uit een recent afstudeeronderzoek blijkt dat veel weggebruikers maar weinig openstaan voor voorlichting over verkeersveiligheid. Daarnaast blijkt dat de gemiddelde automobilist vindt dat zijn medeweggebruiker meer voorlichting nodig heeft dan hijzelf. Heel menselijk, maar het laat wel de kern van het probleem zien: het ligt altijd aan ‘de ander’ en die ander moet dan ook veranderen. Weggebruikers lijken dus verantwoordelijkheid van zich af te schuiven. De politie, gemeente of het rijk, die moet de onveiligheid maar oplossen, denken sommigen. Dat hoorden we in het begin ook terug in het project Veilig door De Marne waarin de gemeente haar inwoners opriep om zelf in actie te komen voor het verbeteren van de veiligheid.
Verkeersveiligheid komt van twee kanten
Om die mentaliteit van 'ons als inwoner' te veranderen zijn enforcement en education enorm belangrijk. Het zorgt ervoor dat mensen zich bewust worden van hun eigen gedrag en daardoor meer verantwoordelijkheid nemen voor dat gedrag. Met andere woorden: verkeersveiligheid komt van twee kanten. De overheid zorgt onder meer voor een goede infrastructuur, maar de burger moet niet vergeten zelf ook verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen rijgedrag. In de eerste plaats door veilig aan het verkeer deel te nemen en in de tweede plaats door open te staan voor bijvoorbeeld educatie. Niet te snel met het vingertje naar elkaar wijzen, maar ook kijken naar wat je zelf kunt doen. Dat op dat gebied nog veel winst te behalen valt, blijkt nog eens extra uit het feit dat 80% van de verkeersongevallen wordt veroorzaakt door menselijke fouten.
Combinatieaanpak
Senza gelooft in een combinatieaanpak waarbij zowel burgers als overheden hun verantwoordelijkheid nemen. Burgerparticipatie heeft volgens ons dan ook echt kansen. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor communicatie. Met goede communicatie kun je namelijk bewustwording creëren. En bewustwording is het begin van gedragsverandering. Niet alleen meepraten over wat overheden kunnen veranderen aan weginrichting en handhaving, maar ook nagaan hoe je zelf met je eigen rijgedrag de veiligheid kunt vergroten. Wat je zelf kunt doen aan dat onveilige punt bij jou in de buurt: een beetje rustiger aan doen bijvoorbeeld of niet met het alcohol op achter het stuur stappen. Nadenken over hoe je zelf zorgt voor meer veiligheid op de weg. Zowel overheid als burger heeft immers uiteindelijk hetzelfde doel: iedereen veilig de weg op. En om dat te bereiken hebben ze elkaar hard nodig.